روش فهم صحیح قرآن ارائه شده توسط سعید گل محمدی

روش فهم صحیح قرآن چگونه است؟ در این مقاله قصد دارم یک سیر منطقی برای اینکه ما بتوانیم از آیات قرآن به خصوص آن آیاتی که فکر ما را به خود مشغول کرده است و اغلب به خاطر کج فهمی باعث به وجود آمدن شبهاتی شده است ارائه دهم.

درنگ در خود آیه

در این روش ما ابتدا از خود آیه شروع می کنیم یعنی ابتدا باید خود آیه را چندین بار به همراه ترجمه بخوانیم و روی لغات آن تفکر کنیم و آن را با ترجمه مقایسه کنیم. 

ببینیم مترجم برای هر لغت چه معنی را استفاده کرده است آیا عبارتی را از جانب خودش چه داخل پارانتز چه در داخل متن اضافه کرده است یا خیر؟

آیه قبل و بعد خیلی مهم هستند

در مرحله بعدی همین کار را برای آیه قبل و بعد انجام دهید. یعنی چند بار این آیات را به همراه ترجمه بخوانید و متن عربی را با ترجمه موجود در زیر آن مقایسه کنید و ارتباط آیا قبل و بعد را با خود آیه ببینید.

تجربه نشان داده است اگر ما همین دو مرحله را به درستی انجام دهیم در اغلب موارد می توانیم به فهم صحیح آیه مورد نظر و قسمتی که مشکل داریم برسیم.

 

با توجه به اینکه ذهن ما از یکسری پیش فرض ها پر شده است اغلب دوست دارد سریع از روی این مراحلی که گفتم گذر کند و به نتیجه ای برسد که با پیش فرض ها قبلی بیشتر می خواند. به گونه ای که حتی دیده می شود فرد بدون آنکه خود آیه را کامل بخواند دست به قضاوت می زند. مثلا یک جمله را حتی فقط در حد ترجمه در شبکه های اجتماعی می بیند و مراجعه به خود قرآن برای دانستن اصل ماجرا انجام نمی دهد.

آیات قبل و بعد

برخی از آیه های قرآن به صورت جملات مرکب بلندی هستند که چندین آیه را در بر می گیرند و ممکن است حتی 20 آیه پشت سر هم در قالب یکی دو جمله مرکب بیان شده باشد. شخصی که می خواهد فهم دقیقی از آیه داشته باشد باید ببیند این جمله و مفهومی که در این آیه هست از کجا شروع شده و به کجا ختم می شود. 

همه این آیات مرتبط را بررسی کند و نکته هایی را که در آنها وجود دارد را دقت کند. به واژه های مرتبط با هم دقت کند.

تا اینجا من فکر می کنم بخش مهمی از راه رفته اید اما باز هم برخی از آیات وجود دارند که نیاز به کنکاش بیشتری دارند.

آیات مرتبط در همان سوره را پیدا کنید

گاهی شما چند آیه قبل و بعد را نگاه می کنید و چون احساس می کنید ارتباطی با اصل آیه ندارند دیگر ادامه نمی دهید و جستجوی خود را متوقف می کنند. 

باید بدانیم که آیه های هر سوره در ارتباط با هم دیگر نازل شده اند و می توانند تکمیل کننده هم دیگر باشند حتی اگر مثلا ده بیست آیه بینشان فاصله وجود دارد. یکی از روش های فهم صحیح قرآن این است که شما آن سوره را از اول تا آخر مطالعه کنید و آیات مرتبط با آیه مربوطه را پیدا کنید. یکی از راه های این کار توجه به واژه های یکسان یا هم خانواده است.

بعضی وقت ها ما در خود آیه معنی واژه را نمی فهمیم و احساس می کنیم ممکن است چندین معنا داشته باشد اما اگر کل سوره را جستجو کنیم آیه ای پیدا می کنیم که همان کلمه در آن آمده است و معنای مشخص و مرتبطی با آیه مذکور را دارد.

تا اینجای کار همانطور که دیدید ما هیچ استفاده ای از نرم افزارهای قرآنی یا اینترنت نکردیم. اساسا به نظر من اینکه ما ر همان ابتدای کار آیه را ول کنیم و برویم به سراغ نرم افزار یا اینترنت و هی سرچ کنیم که معنای آیه را درک کنیم به نوعی خودمان را از تدبر در آیه محروم کرده ایم. 

جستجو در کل قرآن

حال اگر واقعا مراحل گفته شده را دقیق و به درستی انجام داده اید و به نتیجه ای نرسیده اید یک نرم افزار قرآنی یا سایتی که امکان جستجوی کلمات را دارد پیدا کنید و داخل متن قرآن کلمات مرتبط را جستجو کنید.

یکی از سایت هایی که می تواند به شما در این کار کمک کند پارس قرآن هست که من در مقاله معرفی سایت پارس قرآن - تعداد تکرار کلمات در قرآن در مورد روش صحیح استفاده از آن توضیحاتی را ارائه کرده ام.

روش دیگر این است که وارد سایت مدرسه فقاهت شوید و از طریق کتابخانه متن قرآن را پیدا کنید یا آدرس lib.eshia.ir/17001 را در مرورگر خود وارد کنید و با استفاده از مطالبی که در مقاله معرفی سایت مدرسه فقاهت، کتابخانه و دروس خارج فقه آورده ام جستجوی خود را انجام دهید.

نرم افزارها و سایت ها مختلفی نیز در این باره وجود دارند که در آینده آنها را بررسی خواهم کرد. 

در این مرحله شما آیات مرتبط و کلمات مشابه را در کل قرآن قرآن با آیه مورد نظر پیدا می کنید و با مقایسه آنها فهم درستی از آیه مورد نظر پیدا می کنید. 

دقت کنید ما این مورد را در مرحله پنجم آوردیم. این فرق من با بسیاری دیگر از قرآن پژوهان و نواندیشان دینی است که در مرحله اول این کار را انجام می دهند.

سخن آخر

به نظر من اگر مراحل فوق به درستی طی شود می توان به نتایج درستی دست یافت اما اگر بعد از آن باز هم نتیجه حاصل نشد چندین راه پیش رو دارید

1- همین مراحل را دوباره تکرار کنید

2- تفاسیر افراد و علمایی را بخوانید که دقیق هستند و به آنها اعتماد دارید

3- به سراغ روایات بروید

4- به کتب لغت مراجعه کنید

5- فعلا نتیجه را مسکوت بگذارید تا شاید بعدا به نتیجه ای برسید

اینکه شما کدام یک از این موارد را انتخاب می کنید بستگی رویکرد شما به دین و مذهبتان دارد اما حتما توصیه می کنم اول مراحل بالا را انجام بدهید بعد به سراغ یکی از این گزینه ها بروید.

من احساس می کنم نکته ای که در مقاله محصنات در آیه 24 نساء به معنای شوهردار یا پاکدامن به آن دست یافته ام تا حد زیادی می تواند مرتبط با این مراحل باشد.